1-مقدمه

منطقه‌های ویژه اقتصادی زیرو کربن به عنوان یکی از دستاوردهای نوین در توسعه پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی در جهان مطرح شده‌اند. این مناطق با تمرکز بر استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، طراحی پایدار و مدیریت کارآمد منابع، به الگویی مناسب برای مناطق اقتصادی دیگر، از جمله منطقه ویژه اقتصادی کاشان، تبدیل شده‌اند. در این مقاله، ویژگی‌ها و تجارب منطقه‌های زیرو کربن بررسی شده و پیشنهادهایی برای استفاده در منطقه ویژه اقتصادی کاشان ارائه می‌شود.

2-مفهوم منطقه ویژه اقتصادی زیرو کربن

مناطق زیرو کربن با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر (مانند انرژی خورشیدی و بادی) و ترویج اقتصاد سبز توسعه یافته‌اند. این مناطق همچنین با کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و مدیریت هوشمند منابع، الگوی توسعه‌ای نوین برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی ارائه می‌دهند(Tian, etal, 2019).

مناطق ویژه اقتصادی می‌توانند به طور قابل توجهی انتشار کربن مرتبط با مصرف انرژی را کاهش دهند. منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و برق آبی جایگزین‌های پایداری برای سوخت‌های فسیلی ارائه می‌دهند و در نتیجه اثرات زیست‌محیطی تولید و مصرف انرژی را کاهش می‌دهند. با استفاده از این منابع انرژی پاک، مناطق ویژه اقتصادی می‌توانند سهم خود را در گرمایش جهانی به حداقل برسانند و نظارت بر محیط زیست را ارتقا دهند(Chen, Long and Lin, 2022).

در دوره‌ای که ملاحظات پایداری و زیست‌محیطی جزء لاینفک اقدامات تجاری و تصمیمات سرمایه‌گذاری هستند، مناطق ویژه اقتصادی که نسبت به ملاحظات اقلیمی متعهدند، می‌توانند سرمایه‌گذاران را به سمت رعایت اقتضایات محیط‌زیست هدایت کنند. این به نوبه خود می‌تواند ابتدا توسعه پایدار و سپس رقابت اقتصادی و رونق بلندمدت را برای مناطق ویژه اقتصادی ایجاد کند(Jiao, Chen, Bai, 2020).

با سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر و فناوری‌های کارآمد انرژی، مناطق ویژه اقتصادی می‌توانند هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند، بهره‌وری را بهبود بخشند و در بلندمدت به صرفه‌جویی در هزینه‌ها دست یابند.

3-ویژگی‌های اصلی مناطق زیرو کربن

برخی از ویژگی‌های مناطق زیروکربن به شرح زیر است(Xu, Yang, and Xiao, 2022):

• زیرساخت‌های انرژی سبز: استفاده گسترده از پنل‌های خورشیدی، توربین‌های بادی، و سیستم‌های ذخیره انرژی.
• بازیافت و مدیریت پسماندها: ایجاد چرخه‌های بسته برای استفاده مجدد از مواد.
• حمل‌ونقل پایدار: بهره‌گیری از وسایل نقلیه برقی و ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی.
• طراحی معماری پایدار: استفاده از مواد سازگار با محیط‌زیست و طراحی ساختمان‌های کم‌مصرف.

4-نمونه‌های موفق مناطق زیرو کربن

4-1-منطقه ماسدار، امارات متحده عربی

این منطقه به عنوان یکی از پیشگامان مناطق زیرو کربن، با زیرساخت‌های مدرن و مدیریت انرژی، شناخته شده است. ماسدار با توجه به تعهد امارات متحده عربی به پایداری، راه‌حل‌های جهانی برای تغییرات آب و هوا را هدایت می‌کند و به ایجاد شهرهای آینده کمک می‌کند. ماسدار با کاهش تقاضای انرژی و آب در محیط ساخته شده، بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر و انتشار کربن را تسریع می‌کند. ساختمان‌های منطقه ماسدار با سیمان کم‌کربن ساخته شده و از 90 درصد آلومینیوم بازیافتی استفاده شده است. ساختمان‌ها در مقایسه با سایر ساختمان‌های مشابه 40 درصد انرژی و آب کمتری مصرف می‌کنند(https://masdarcity.ae/).

4-2-منطقه ویژه شنژن، چین

شنژن تلاش کرده است اولین بازار تجارت کربن بین منطقه‌ای را در چین ایجاد کند، و اولین پایگاه ظرفیت‌سازی بازار کربن را در چین ایجاد کرده است. قبل از راه‌اندازی بازار تجارت انتشار کربن، شنژن فهرست انتشار کربن را محاسبه کرده و میزان انتشار کربن را برای شرکت‌های موجود در منطقه تعیین می‌کند. همچنین منطقه کمک هزینه‌ای را برای سه سال دوره آزمایشی برای سرمایه‌گذاران در راستای کاهش کربن اختصاص می‌دهد. در طول دوره آزمایشی، سرمایه‌گذاران باید ابتدا میزان انتشار دی‌اکسید کربن سالانه خود را تعیین کرده و گزارش دهند. در این راستا یک ناظر مستقل گزارش‌های انتشار کربن آنها را ارزیابی می‌کند. سرمایه‌گذاران باید تضمین کنند میزان انتشار کربن آنها در سال از هدف تعیین شده توسط دولت تجاوز نمی‌کند. شرکت‌های شرکت‌کننده که انتشار کربن آنها کمتر از میزان مجاز آنها باشد، می‌توانند کمک‌هزینه مازاد را برای استفاده به سال بعد منتقل کنند یا برخی مشوقها دریافت کنند(https://www.c40.org/case-studies/shenzhen-carbon-emission-trading-system/).

5-درس‌آموخته‌ها برای منطقه ویژه اقتصادی کاشان

با توجه به اهمیت توسعه پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی، منطقه ویژه اقتصادی کاشان می‌تواند از تجارب مناطق زیرو کربن بهره‌مند شود. در این راستا اقدامات زیر میتواند به کار گرفته شود:

• ایجاد زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر: نصب سیستم‌های خورشیدی و بادی.
• تشویق صنایع سبز: جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند فناوری‌های پاک و تولید پایدار.
• مدیریت منابع آب و پسماندها: ایجاد سیستم‌های هوشمند برای کاهش هدررفت.
• حمایت از نوآوری و آموزش: ایجاد مراکز تحقیقاتی و ترویج دانش زیست‌محیطی.

6-نتیجه‌گیری

استفاده از تجارب مناطق زیرو کربن می‌تواند منطقه ویژه اقتصادی کاشان را به الگوی نوآوری و پایداری تبدیل کند. با توجه به نیاز جهانی به کاهش انتشار کربن و حرکت به سوی اقتصاد سبز، این اقدامات می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری منطقه کاشان در بازارهای نیز جهانی کمک کند.

منابع

Jiao, J.; Chen, C.; Bai, Y. Is green technology vertical spillovers more significant in mitigating carbon intensity? Evidence from Chinese industries. J. Clean. Prod. 2020, 257, 120354.

Chen, J., Long, X., & Lin, S. (2022). Special Economic Zone, Carbon Emissions and the Mechanism Role of Green Technology Vertical Spillover: Evidence from Chinese Cities. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(18), 11535. https://doi.org/10.3390/ijerph191811535

Xu, W., Yang, P., & Xiao, Y. (2022). Will the Special Economic Zone contribute to carbon neutrality? Quasi-natural experimental evidence from China. Applied Economics Letters, 30(19), 2779–2791. https://doi.org/10.1080/13504851.2022.2107607

Tian, X.; Bai, F.; Jia, J.; Liu, Y.; Shi, F. Realizing low-carbon development in a developing and industrializing region: Impacts of industrial structure change on CO2 emissions in southwest China. J. Environ. Manag. 2019, 233, 728–738.