مزایای سرمایه‌گذاری در مناطق ویژه اقتصادی در کشور و تفاوت‌های آن با شهرک صنعتی
آشنایی با مزایای سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه اقتصادی و تفاوت‌های آن با محدوده شهرک‌های صنعتی، می‌تواند راهنمای بسیار مناسبی برای تصمیم‌گیری کارآفرینان و صاحبان سرمایه باشد. منطقه ویژه اقتصادی به محدوده جغرافیایی در داخل مرز کشور اطلاق می‌شود که قوانین تجاری حاکم بر آن تا حد زیادی در قیاس با سایر نقاط کشور از محدودیت کمتری برخوردار است. این مناطق دارای چهارچوب مناسبی به منظور ورود و شروع به فعالیت کارآفرینان هستند. برخی از اصلی‌ترین مزایای سرمایه‌گذاری در مناطق ویژه اقتصادی در کشور، شامل صدور مجوز ساخت و پایان کار به صورت رایگان، ورود ماشین‌آلات خط تولید و ابزار و اثاثیه اداری بدون عوارض گمرکی، معافیت گمرکی تا سقف ارزش افزوده و پرداخت عوارض گمرکی مازاد بر ارزش افزوده قطعات خارجی در تولیدات می‌شود. همچنین به عنوان مثالی از کاهش هزینه‌ها می‌توان عنوان کرد که میانگین قیمت زمین در منطقه ویژه اقتصادی کمتر از قیمت زمین در نقاط شهری است.
سهولت بررسی مجوزها از دیگر مزایای اصلی مناطق ویژه اقتصادی است؛ در این مناطق، پروانه کسب درآمد و تولید با بررسی طرح توجیهی فنی و تخصص مطرح شده، آسان‌تر از طی مراحل پر پیچ و خم در بیرون صادر می‌شود. در این مناطق، واردات تجهیزات با تعرفه گمرکی پایین میسر است. تجهیزات با معافیت‌های مناسب گمرکی و مالیاتی وارد منطقه ویژه اقتصادی می‌شوند، حتی اتومبیل مورد نیاز برای تردد در محدوه منطقه ویژه اقتصادی معاف از تعرفه‌های گمرکی خواهد بود. در این مکان، امکان صادرات و واردات محصولات صنایع به خارج کشور وجود دارد؛ باید در نظر داشت خروج هر کالایی از منطقه ویژه اقتصادی به داخل مرز کشور همانند سایر کالاهای وارداتی مشمول اخذ هزینه‌های گمرکی خواهد شد اما این کانال هم مزیت‌های خاص خود را دارد.
تا زمانی که تجهیزات و مواد اولیه صنعت با تعرفه‌های پایین گمرکی وارد می‌شوند، می‌توان از مزایای این مجرا برخوردار بود. چنانچه قصد وارد کردن محصول تولیدی به داخل مرز کشور ایجاد شود، متناسب با ارزش افزوده‌ای که در کالا ایجاد شده است می‌توان از معافیت‌های گمرکی و مالیاتی برخوردار شد. منطقه ویژه اقتصادی هم امکان صادرات محصولات به خارج کشور را فراهم می‌کند، هم موجب بهبود وضعیت محصولات وارداتی و صنایع مربوط به آن می‌شود. در هر کشور با توجه به پتانسیل موجود در هر منطقه می‌توان سیاست‌های کلی در ایجاد و مدیریت مناطق ویژه اقتصادی اتخاذ کرد. این سیاست‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که در هر منطقه متناسب با نیاز آن، صنایع مربوطه شروع به فعالیت کنند. علاوه بر این مناطق ویژه نیازمند حمایت‌های دیگری نیز هستند. به عنوان مثال اگر قرار است شرکتی محصولی خاص را که در حال حاضر واردات آن در کشور زیاد است، تولید کند؛ دولت نخست باید بررسی کند طرح توجیهی و فنی آن به گونه‌ای باشد که بتوان نتیجه گرفت شروع به فعالیت آن ضمن ایجاد اشتغال، نهایتا موجب کاهش خروج ارز و بهبود کیفیت آن محصول در کشور خواهد شد.
مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی از جمله موقعیت‌های فعالیت صنعتی در کشور هستند که هر یک دارای معافیت‌ها و مشوقاتی از طرف دولت می‌باشند؛ شهرک صنعتی مکانی است دارای محدوده و مساحت معین که مجموعه‌ای ساماندهی شده از واحدهای صنعتی، پژوهشی، فنآوری و خدمات پشتیبانی از جمله طراحی، مهندسی، آموزشی، اطلاع‌رسانی، مشاورهای و بازرگانی در آن مستقر شده و در آن تمام یا پارهای از امکانات زیربنایی و خدمات ضروری با توجه به نوع و وسعت شهرک و ترکیب فعالیتهای آن به واحدهای مزبور واگذار می‌گردد. هدف اصلی ایجاد شهرک‌های صنعتی در سطح کشور، متمرکز شدن توسعه صنعتی کشور در خارج از مناطق شهری، پشتیبانی از تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای در واحدهای صنایع کوچک و تسهیل و تشویق در راستای ایجاد پیوند مناسب و ساماندهی بین صنایع کوچک، متوسط و بزرگ است؛ در صورتی که منطقه ویژه اقتصادی به محدوده جغرافیایی در داخل مرز کشور اطلاق می‌شود که خارج از قلمرو گمرکی بوده و قوانین تجاری حاکم بر آن تا حد زیادی در قیاس با سایر نقاط کشور از محدودیت کمتری برخوردار است و مهم‌ترین هدف راه‌اندازی آن‌ها برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی، تولید و پردازش کالاها و صادرات مجدد آن‌ها در حوزه کالاهای غیرنفتی است.
شهرک‌های صنعتی و مناطق ویژه از لحاظ معافیت‌های مالیاتی نسبت به یکدیگر برتری ندارند. طبق قوانین حاکم بر مناطق ویژه، امکان انتقال کالا از مناطق به سرزمین اصلی با محدودیتهای مختلف مواجه است؛ در واقع مناطق ویژه خارج از محدوده سرزمین اصلی هستند و همین موضوع سبب شده تا گمرک در مبادی ورودی و خروجی مناطق بر انتقال کالاها نظارت داشته باشد. این نکته محدودیتهایی در انتقال کالا به سرزمین اصلی را به همراه دارد. همچنین کالاهای تولید شده در مناطق نیز با پرداخت عوارض مواد اولیه خارجی (طبق گواهی تولید و مصوبه کمیسیون ارزش افزوده) مجاز به ورود به سرزمین اصلی هستند. البته مناطق ویژه از تسهیلات بیشتری در زمینه مبادلات با خارج از کشور نسبت به سایر نقاط سرزمین اصلی بهرهمند است.
تفاوت اصلی مناطق ویژه با شهرک‌های صنعتی، در گمرک و چابکی در صدور مجوزها بوده و سرمایه‌گذاری در این مناطق جذاب‌تر از شهرک‌های صنعتی است. معافیت مناطق ویژه از پرداخت مالیات و عوارض بر ارزش افزوده برای تولیداتی که جنبه صادراتی به خارج از کشور داشته و یا در سایر مناطق ویژه و یا آزاد کشور مصرف می‌شود و همچنین معافیت از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی تولیداتی که جنبه صادراتی به سایر مناطق ویژه و یا آزاد داشته و یا به خارج از کشور صادر می‌شود، از جمله وجوه تمایز مناطق ویژه نسبت به شهرک‌های صنعتی است. آنچه که باعث تفاوت میان «شهر یا شهرک صنعتی» با «منطقه ویژه اقتصادی» می‌شود قوانین تجاری و کاری حاکم بر آن‌ها است به صورتی که تسهیل قوانین در مناطق ویژه اقتصادی باعث ترغیب سرمایه‌گذاران می‌شود. با توجه به این نکته، بزرگ یا کوچک بودن محدوده منطقه، موضوعی ثانوی است بنابراین مهم‌تر از توجه به اندازه و محدوده منطقه، توجه به امتیاز منطقه ویژه اقتصادی، حفظ آن و استفاده از آن است.
